فیروزه نعیمی، روزنامه نگار:
آلودگی هوای تهران، به عنوان یکی از جدیترین معضلات زیستمحیطی کشور، هر ساله جان هزاران نفر را تهدید میکند. این مشکل که ناشی از افزایش ترافیک، سوختهای غیراستاندارد و فعالیتهای صنعتی است، در فصول سرد سال با پدیده وارونگی دما تشدید میشود. اگرچه قوانین و طرحهایی برای کاهش آلودگی به اجرا درآمدهاند، اما پایتخت همچنان با هوای آلوده دست و پنجه نرم میکند.
طبق آمار منتشرشده و بر اساس گزارشهای وزارت بهداشت ایران، در سال ۱۴۰۲، آلودگی هوا منجر به692/30 مرگ در کشور شده است که939/6 مورد آن در تهران رخ داده است. این آمار نشاندهندهی تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم آلودگی هوا بر سلامت عمومی است.
بیشتر این مرگومیرها ناشی از بیماریهای قلبی-عروقی، سرطان ریه، سکته مغزی و بیماریهای تنفسی است که مستقیماً با آلایندههایی مانند ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون، اکسیدهای نیتروژن و دیاکسید گوگرد مرتبط هستند. همچنین کودکان، سالمندان و افراد مبتلا به بیماریهای زمینهای از جمله گروههای آسیبپذیر در برابر این شرایط محسوب میشوند.
از منظر اقتصادی نیز هزینههای مستقیم و غیرمستقیم ناشی از آلودگی هوا در ایران میلیاردها دلار تخمین زده شده که بار مالی سنگینی بر کشور تحمیل میکند.
برای مقابله با این بحران، اقدامات فوری شامل توسعه حملونقل عمومی پاک، کاهش تردد خودروهای آلاینده و سیاستهای سختگیرانه زیستمحیطی ضروری است.
براساس گزارش سازمان محیطزیست، شاخص کیفیت هوای تهران در هفتههای اخیر اغلب در وضعیت «ناسالم برای گروههای حساس» و حتی «ناسالم برای عموم» قرار گرفته است. این شرایط، زندگی روزمره شهروندان را مختل کرده و منجر به تعطیلی موقت مدارس، ادارات و کاهش ساعات کاری شده است.
علل اصلی آلودگی شامل ترافیک سنگین که روزانه بیش از چهار میلیون خودرو در خیابانهای تهران تردد میکنند که سهم عمدهای در تولید ذرات معلق و گازهای آلاینده دارند. کیفیت پایین سوخت به دلیل استفاده از سوختهایی با استاندارد پایین، به ویژه در خودروهای سنگین و موتورسیکلتها، از دلایل مهم انتشار آلودگی است. پدیده وارونگی دما که اغلب در فصول سرد، لایهای از هوای گرم بر روی لایهای از هوای سرد قرار میگیرد و مانع از پراکندگی آلایندهها میشود. صنایع و واحدهای صنعتی و نیروگاههای اطراف تهران با مصرف سوختهای فسیلی بر شدت آلودگی میافزایند.
اجرای قانون هوای پاک که این قانون در سال ۱۳۹۶ تصویب شد و سازمانهای مختلف را موظف به کاهش آلایندهها کرد. طرح کنترل آلودگی هوا نظیر طرح ترافیک و طرح کاهش آلودگی هوا، به محدودیت تردد خودروها در مناطق مرکزی شهر کمک کردهاند. توسعه حملونقل عمومی با گسترش خطوط مترو و اتوبوسهای تندرو، یکی از راهکارهای کاهش استفاده از خودروهای شخصی است. تشویق به استفاده از انرژی پاک که دولت طرحهایی برای توسعه استفاده از خودروهای برقی و دوچرخهها در نظر گرفته است.
بر اساس گزارشهای اخیر، اجرای قانون هوای پاک با چالشهای جدی مواجه شده و برخی دستگاهها در انجام وظایف محوله کوتاهی کردهاند. بهطوریکه رئیس کل دادگستری استان تهران از محکومیت پنج مدیر به دلیل ترک فعل در اجرای این قانون خبر داده است.
همچنین، سمیه رفیعی، رئیس کمیته محیطزیست مجلس، اعلام کرده است که بررسی ترک فعل مسئولان و دستگاههایی که قانون هوای پاک را اجرا نکردهاند در مجلس آغاز شده است.
وی تأکید کرده است که همه دستگاهها در حوزههایی که قانون هوای پاک برای آنها وظایفی را مشخص کرده، ترک فعل داشته و انگیزهای برای انجام آنها مشاهده نمیشود.
در همین راستا، دادستان عمومی و انقلاب تهران نیز با تأکید بر لزوم رفع مشکل آلودگی هوا، پیگیری جدی ترک فعل مدیران در اجرای قانون هوای پاک را ضروری دانسته است.
این تحولات نشاندهنده عزم جدی دستگاههای نظارتی و قضایی در برخورد با کوتاهیها و ترک فعلها در اجرای قانون هوای پاک است.
آلودگی هوای تهران بحرانی است که به همکاری همگانی، اجرای جدیتر قوانین و سرمایهگذاری در فناوریهای نوین نیاز دارد. در حالی که اقدامات دولت در راستای کاهش این معضل ادامه دارد، تغییرات ملموس تنها با تلاش مشترک مردم و مسئولین امکانپذیر است. اگر امروز اقدام نکنیم، آیندهای تاریکتر برای نفسهای پایتخت در پیش خواهد بود.