فیروزه نعیمی، روزنامه نگار:
در جهانی که فناوری اطلاعات و ارتباطات با شتابی خیره‌کننده در تار و پود زندگی بشر نفوذ کرده است، بهره‌گیری هوشمندانه از ظرفیت‌های فضای مجازی به ضرورتی انکارناپذیر برای تحقق توسعه پایدار کشورها بدل شده است. تجربه جهانی نشان داده است که بی‌توجهی به این فرصت‌ها می‌تواند کشورها را از گردونه رقابت بین‌المللی خارج کرده و فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی آنها را محدود کند.
سارا افشاری، کارشناس ارشد اقتصاد دیجیتال و فناوری اطلاعات، بر اهمیت راهبردی فضای مجازی در پیشبرد برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور تأکید کرد. او با اشاره به اینکه «امروز فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌عنوان زیرساخت اصلی اقتصاد دیجیتال و موتور محرک نوآوری شناخته می‌شود»، افزود: «تحولات بنیادینی که از انقلاب کشاورزی تا عصر دیجیتال و ظهور هوش مصنوعی اتفاق افتاده، به‌خوبی نشان می‌دهد که فناوری همواره نقش پیشگام در خلق ارزش افزوده، بهره‌وری و رقابت‌پذیری اقتصادی ایفا کرده است. در این میان، فناوری اطلاعات و ارتباطات جایگاهی کلیدی در ایجاد زیرساخت‌های نوین برای رشد اقتصادی دارد و بدون شک، اقتصادهای مدرن بدون این پیشران حیاتی، دوام نمی‌آورند.»
افشاری با رد نگاه سنتی به فضای مجازی به‌ عنوان یک ابزار صرفاً رسانه‌ای، خاطرنشان کرد:
«امروز فضای مجازی به بستری بی‌بدیل برای خلق و توسعه کسب‌وکارهای نوپا، تسهیل صادرات دانش‌بنیان و ورود فعال به بازارهای جهانی تبدیل شده است. دیگر نمی‌توان این فضا را تنها رسانه‌ای برای سرگرمی و اطلاع‌رسانی دید، بلکه باید آن را به‌ عنوان زیرساخت اصلی تحول اقتصادی و اجتماعی کشور پذیرفت.»
او ادامه داد: «کشورهایی که توانسته‌اند با نگاه راهبردی به فضای مجازی بنگرند و در تولید محتوای دیجیتال، خدمات ابری، نرم‌افزار و زیرساخت‌های نوآورانه سرمایه‌گذاری کنند، سهم چشمگیری از بازارهای جهانی را به دست آورده و جایگاه خود را در زنجیره ارزش جهانی ارتقا داده‌اند.»
این کارشناس ارشد فناوری، با اشاره به ظرفیت‌های بالقوه کشور در حوزه فناوری اطلاعات، به‌ویژه سرمایه انسانی متخصص و زیرساخت‌های علمی و دانشگاهی، اظهار داشت:
«ایران از منظر منابع انسانی متخصص در وضعیت مطلوبی قرار دارد و دانشگاه‌ها و مراکز علمی ما سرمایه بزرگی هستند. اما متأسفانه هنوز زیرساخت‌های ارتباطی، پلتفرم‌های بومی و سیاست‌های حمایتی دولت در حدی نیست که این ظرفیت‌ها را به فعلیت برساند. اگر زیرساخت‌های فنی ارتقا یابند و سیاست‌های حمایتی در بخش نرم‌افزار، تولید محتوا و توانمندسازی نیروی انسانی به‌طور جدی اجرا شود می‌توان شاهد جهش بزرگی در اقتصاد دیجیتال کشور بود.»
توسعه زیرساخت؛ ضرورتی برای رقابت جهانی
افشاری با تأکید بر لزوم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، تصریح کرد: «برای توسعه پایدار، باید به فراتر از تأمین نیاز داخلی فکر کنیم. امروز صادرات خدمات دیجیتال، نرم‌افزار و تولید محتوا، جایگاهی استراتژیک در رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی کشورهای موفق دارد. اگر ایران می‌خواهد در عرصه جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد، باید از یک رویکرد مقطعی و بخشی‌نگر به سمت یک نقشه‌ راه جامع و ملی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات حرکت کند.»
او در ادامه افزود: «این نقشه‌ راه باید با مشارکت دولت، بخش خصوصی، دانشگاه‌ها و نخبگان تدوین شود و بر توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، بومی‌سازی فناوری، حمایت از استارتاپ‌ها و صادرات خدمات دیجیتال تمرکز داشته باشد.»
افشاری، بر نقش مهم دولت در بسترسازی برای توسعه اقتصاد دیجیتال تأکید و خاطرنشان کرد: «دولت باید با سیاست‌گذاری‌های دقیق، توسعه زیرساخت‌های فنی، حمایت از نوآوری، کاهش موانع اداری و ایجاد فضای اعتماد مسیر استفاده هوشمندانه از فناوری را هموار کند. این امر فقط در سایه شفافیت، حکمرانی هوشمند و دسترسی عمومی به فناوری تحقق می‌یابد.»
او با بیان اینکه فعالان اقتصادی نیز در این مسیر نقش مهمی بر عهده دارند، گفت: «بخش خصوصی باید به فناوری اعتماد کند و در زیرساخت‌های هوشمند سرمایه‌گذاری کند. این اعتماد و سرمایه‌گذاری، موتور محرکه رشد ملی خواهد بود. بدون این تعامل سازنده، نمی‌توان انتظار داشت که اقتصاد دیجیتال به رشد پایدار و جهش فناورانه برسد.»
عبور از اقتصاد نفتی؛ جهش به اقتصاد دانش‌بنیان
این کارشناس حوزه فناوری با اشاره به تجربه کشورهای پیشرو، توسعه اقتصاد دیجیتال را راهی برای عبور از اقتصاد نفت‌محور دانست و اظهار داشت:«کشورهایی که توانسته‌اند با صادرات نرم‌افزار، خدمات ابری و تولید محتوا در اقتصاد جهانی نقش‌آفرینی کنند، ضمن ایجاد اشتغال گسترده، سرمایه‌گذاری خارجی را نیز جذب کرده‌اند. ایران هم می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های داخلی و سرمایه‌گذاری راهبردی، به صادرکننده دانش دیجیتال در منطقه و جهان تبدیل شود.»
افشاری با انتقاد از نگاه جزیره‌ای و مقطعی به سیاست‌گذاری فناوری، گفت: «برای حضور مؤثر در رقابت جهانی، باید سیاست‌گذاری‌ها منسجم و یکپارچه باشد. یک نقشه‌ راه جامع، حاصل هم‌افزایی دولت، بخش خصوصی، دانشگاه‌ها و نخبگان است. اگر چنین نقشه‌ راهی طراحی و اجرا شود، ایران می‌تواند مسیر توسعه پایدار و اقتصاد دانش‌بنیان را هموار کند.»
این کارشناس با تأکید بر ظرفیت بالای بازار دیجیتال کشور، افزود: «بازار دیجیتال ایران هنوز اشباع نشده و فرصت‌های فراوانی برای خلق ارزش افزوده و اشتغال‌زایی دارد. با فراهم شدن بستر مناسب، می‌توان از توان هزاران برنامه‌نویس، طراح و مهندس داخلی برای تولید محصولات رقابت‌پذیر استفاده کرد. این امر، مخصوصاً برای جوانان، دروازه‌ای به‌سوی اشتغال پایدار، پردرآمد و مولد خواهد بود.»
افشاری در پایان، با اشاره به شتاب جهانی دیجیتالی‌شدن پس از پاندمی کرونا، تصریح کرد: «امروز دیگر نمی‌توان با نگاه سنتی پاسخگوی چالش‌های جدید بود. وقت آن رسیده که سیاست‌گذاران، فضای مجازی را به‌ عنوان یکی از ارکان اصلی حکمرانی هوشمند بپذیرند. تحقق اقتصاد دیجیتال، نیازمند یک عزم ملی است. اگر تمامی ارکان کشور به نقش پیشران فناوری اطلاعات باور داشته باشند، ایران می‌تواند نه‌ تنها یک مصرف‌کننده، بلکه تولیدکننده و صادرکننده دانش دیجیتال در منطقه و جهان باشد.»