بهار- با رشد فزاینده پروژههای مبتنی بر هوش مصنوعی در کشور، فعالان این حوزه نسبت به نبود استانداردهای ملی، پراکندگی در سیاستگذاریها، سختگیریهای غیرکارشناسی در مسیر دانشبنیان شدن و کمبود زیر ساختهایی همچون GPU هشدار دادند و بر لزوم تدوین رویههای یکپارچه، ایجاد رسته رسمی مشاوران هوش مصنوعی، سطحبندی شرکتهای نوپا و توسعه کامیونیتی تخصصی در این حوزه تأکید کردند.
به گزارش بهار از ایسنا در نشست معاونت علمی ریاستجمهوری با فعالان هوش مصنوعی، شرکتهای حاضر چالشهای این حوزه را تشریح کردند و ایجاد یک روند یکپارچه در اختصاص اعتبارات و اعطای مجوزها و ایجاد زیر ساختهای این حوزه را خواستار شدند. اهم گفتههای این شرکتها به این شرح است:
درخواست برای تدوین استاندارد ملی در ارزیابی پروژههای هوش مصنوعی
محمد عجمی، رئیس هیئتمدیره سازمان نظام صنفی رایانهای استان گلستان و دبیر کارگروه اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی کشور، با اشاره به تمرکز سیاستگذاریها و اجرای پروژههای هوش مصنوعی در پایتخت، خواستار توزیع عادلانه و استانداردسازی فرآیندها در سطح کشور شد.
عجمی با بیان اینکه بیشتر تصمیمسازیها و اجرای پروژهها در تهران انجام میشود، بر لزوم گسترش عادلانه زیرساختها و دسترسی به دادهها در سطح ملی تأکید کرد.وی از راهاندازی مراکز هوش مصنوعی کشاورزی و علم داده در استان گلستان بر پایه اسناد راهبردی ملی خبر داد و تعامل بیشتر نهادهای ملی با ظرفیتهای استانی را خواستار شد.وی با اشاره به تجربههای متعدد شرکت تحت مدیریت خود در حوزه سیستمهای توصیهگر و نرمافزارهای مرتبط با سلامت، تغذیه، خوابگاه و حوزه فرهنگی دانشگاهها، تأکید کرد که فقدان رویه یکپارچه در وزارتخانهها، مانع از پیشرفت پایدار پروژههای هوش مصنوعی است.
عجمی گفت: بارها اتفاق افتاده که پس از صرف سالها زمان برای توسعه پلتفرمهای هوشمند و جمعآوری و تحلیل داده، ناگهان پروژه مشابهی از سوی دستگاه اجرایی دیگری کلید خورده و زحمات شرکتهای فناور از بین رفته است.
دبیر کارگروه اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی کشور همچنین از تلاش برای ایجاد رسته رسمی کارشناسی و مشاوره هوش مصنوعی در سازمان نصر خبر داد و گفت: با حمایت اعضای هیئترئیسه، پیشنهاد سطحبندی مشاوران هوش مصنوعی به سه سطح مطرح شده و امیدواریم در آینده نزدیک، این ردهها مبنای واگذاری پروژهها در سطح ملی و استانی قرار گیرد.
سختگیریهای غیرکارشناسانه برای دانشبنیان شدن
محمد کاهندش، مدیرعامل یکی از شرکتها، با انتقاد از سختگیریهای غیرکارشناسی در فرآیند تأیید دانشبنیان شدن محصولات نرمافزاری، گفت: محصولات ما با وجود داشتن کاربر نهایی و بازار فعال، به دلیل نبود معیارهای متناسب با حوزه نرمافزار از دریافت تأییدیه دانشبنیانی محروم ماندهاند.وی تأکید کرد: ارزیابی پروژههای هوش مصنوعی باید با مشارکت نهادهای تخصصی مانند کمیسیون هوش مصنوعی سازمان نصر انجام شود و افزود: کارشناسان فعلی بسیاری از مفاهیم فنی این حوزه را درک نمیکنند. در صورتی که از متخصصان واقعی در فرآیند ارزیابی استفاده شود، بسیاری از شرکتهای شایسته میتوانند از حمایتهای دانشبنیانی بهرهمند شوند.
لزوم حمایت از شرکتهای نوپای فعال در حوزه هوش مصنوعی پیش از اخذ مجوز دانشبنیانی
منصوری، رئیس هیئتمدیره شرکت فعال در حوزه هوش مصنوعی با اشاره به چالشهای شرکتهای نوپای فعال در زمینه هوش مصنوعی، خواستار بازنگری در فرآیند حمایتها و تخصیص منابع به این گروه از شرکتها شد.
منصوری با اشاره به فعالیت این شرکت در زمینه توسعه چتباتهای عمومی و صنعتی گفت: ما نمونههای متعددی از محصولات چتبات را رونمایی کردهایم که برخی در قالب پلتفرمهای صنعتی نیز بهکار گرفته شدهاند. اما چالش اصلی ما و بسیاری از شرکتهای مشابه، نبود دسترسی به منابع پایهای مانند GPU در مراحل ابتدایی توسعه است.وی افزود: بسیاری از این شرکتها هنوز مجوز دانشبنیانی ندارند، اما بهطور جدی در حال توسعه محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی هستند. این شرکتها مانند جوانههایی هستند که اگر در فاصله کوتاهی از حمایت اولیه برخوردار نشوند، ممکن است از بین بروند.
منصوری پیشنهاد داد که سطحبندی جدیدی میان شرکتهای دانشبنیان، فناور و شرکتهای در حال توسعه محصول (Pre-product AI startups) ایجاد شود تا امکان تخصیص منابعی مانند GPU حتی با درصد کمتر برای آنها فراهم شود.
وی تأکید کرد: این اقدام میتواند در بازه زمانی ۶ ماهه تا یکساله، امکان تست، تحقیق و توسعه و ورود به بازار را برای این شرکتها فراهم کند.
وی همچنین به تغییر استراتژی این شرکت در توسعه چتباتها اشاره کرد و گفت: با توجه به محدودیت منابع، تمرکز خود را از توسعه مدلهای بزرگ زبانی (LLM) به سمت ساخت چتباتهای سبکتر با محوریت سؤالات پرتکرار (FAQ) سوق دادهایم. این محصولات نیاز کمتری به GPU دارند، اما همچنان نیازمند فرهنگسازی در بین مشتریان هستند.
قوانین به جای تسهیل، مانعتراشی میکنند
ارژنگ ملک، رئیس هیئت مدیره یکی دیگر از شرکتها و فعال حوزه تحلیل داده و خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی، در این نشست با اشاره به برخی چالشهای ساختاری در مسیر توسعه خدمات هوش مصنوعی گفت: بسیاری از قوانین موجود، بهجای تسهیلگری، تبدیل به مانعتراشی شدهاند و بخش عمدهای از انرژی شرکتها صرف عبور از این موانع میشود.
وی با تأکید بر اینکه این مشکلات محدود به حوزه افتا نیست، ادامه داد: علاوه بر چالشهایی که در حوزه امنیت اطلاعات وجود دارد، سایر حوزهها نیز با موانع مشابهی روبهرو هستند. این روند، مسیر فعالیت شرکتهای فناور را با کندی مواجه کرده و باعث هدررفت منابع میشود.
ملک همچنین با انتقاد از نبود ساختار مناسب برای ممیزی خدمات هوش مصنوعی، اظهار کرد: سازوکار مشخصی برای ممیزی خدمات هوش مصنوعی تعریف نشده است. تمرکز ممیزیها عمدتاً بر روی محصول نهایی است، در حالیکه بخش عمدهای از فعالیت شرکتها مبتنی بر ارائه خدمت است. در این حالت، ما در ابتدای یک پروژه وارد سازمان میشویم، مسئله را حل میکنیم و خارج میشویم، بدون اینکه الزاماً محصول فیزیکی یا دیجیتالی مشخصی برای ممیزی باقی بماند. عمده دانش نیز در تیم فنی رسوب میکند، نه در قالب یک خروجی قابل ارزیابی. این فعال حوزه تحلیل داده و خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی همچنین با اشاره به مشکلات موجود در زمینه دسترسی به دادهها، افزود: یکی از چالشهای کلیدی ما، نبود دسترسی به دادههای باز است. این مشکل ناشی از نبود متولی مشخص، نبود سازوکار فنی برای نونیمسازی دادهها و نبود زیرساخت یکپارچه برای ارائه این خدمات است.ملک خاطرنشان کرد: هرچه دسترسی ما به دادهها محدودتر باشد، طبیعتاً توان ما در حل مسائل واقعی کاهش مییابد. برای رشد واقعی این حوزه، باید به صورت فوری سازوکارهایی برای تسهیل دسترسی امن، قانونمند و غیرفردمحور به دادههای عمومی تعریف شود.
هوش مصنوعی در ایران؛ از نبود استاندارد ملی تا بیبرنامگی در تخصیص منابع
نبود قانون شفاف در حوزه حریم خصوصی، هوش مصنوعی را به شمشیر دولبه تبدیل کرده است
فولادگر، مدیر نوآوری یکی دیگر از شرکتها در نشست فعالان حوزه هوش مصنوعی با اشاره به چالشهای حقوقی مرتبط با حفاظت از اطلاعات کاربران، گفت: در بحث قانونگذاری، همانطور که دوستان اشاره کردند، لازم میدانم بر موضوع حریم خصوصی کاربران تأکید ویژهای داشته باشم. متأسفانه در کشور ما، نقص جدی قانونی در حوزه حفاظت از حریم خصوصی کاربران وجود دارد؛ مسئلهای که با داغ شدن مباحث مرتبط با هوش مصنوعی، ابعاد نگرانکنندهتری نیز به خود گرفته است.
وی افزود: در حال حاضر، هوش مصنوعی به شمشیر دولبهای تبدیل شده که در کنار فرصتهای بیشمار، در صورت نبود چارچوبهای قانونی و اخلاقی میتواند برای کاربران خطرناک باشد. خوشبختانه در جلسه اخیر شورای عالی فضای مجازی نیز به موضوع حریم خصوصی پرداخته شد و امیدواریم این آغاز راهی برای تدوین قوانین شفاف و جامع در این حوزه باشد.
فولادگر با تأکید بر لزوم مسئولیتپذیری جمعی در این زمینه، اظهار کرد: امیدوارم همه عزیزانی که در این جلسه حضور دارند، حفاظت از حریم خصوصی کاربران را به عنوان دغدغهای جدی در توسعه هوش مصنوعی در نظر بگیرند. مردم ایران در گذشته از نقض حریم خصوصی آسیبهای زیادی دیدهاند و لازم است تلاش کنیم در مسیر توسعه هوش مصنوعی، چنین آسیبهایی تکرار نشود.
نبود شفافیت در پروژههای هوشمندسازی، مانع بهرهگیری از ظرفیت شرکتهای دانشبنیان است
سروش حسنآبادی، معاون کسبوکار یکی از شرکتها و عضو کمیسیون ICT سازمان نظام صنفی رایانهای، در نشست تخصصی فعالان هوش مصنوعی با اشاره به برخی چالشهای زیرساختی و اجرایی، گفت: یکی از مهمترین نیازهای فعالان این حوزه، دسترسی به دادههای مناسب برای آموزش مدلها و همچنین دسترسی به GPU برای توسعه مدلهای بزرگ است. این دو موضوع از دغدغههای جدی شرکتهای فعال در حوزه هوش مصنوعی هستند که پیشتر نیز توسط سایر همکاران مطرح شد.
وی با اشاره به وضعیت پروژههای هوشمندسازی در کشور، افزود: در سال جاری، شاهد برگزاری رویدادهای متعددی با محوریت هوشمندسازی از سوی متولیان مختلف، بهویژه دستگاههای دولتی بودیم. با این حال، خروجی عملیاتی مشخصی از این رویدادها استخراج نشده است. یکی از دلایل اصلی این موضوع، عدم شفافیت در نیازها و اولویتهای سازمانها در حوزههایی مانند هوش مصنوعی و اینترنت اشیاست.
حسنآبادی تأکید کرد: تا زمانی که این نیازها در قالب طرحهای مشخص و اجرایی تعریف نشوند، برگزاری چنین رویدادهایی بیشتر در حد نمایش باقی میماند و امکان استفاده اثربخش از ظرفیتهای بالای شرکتهای داخلی در این حوزه فراهم نمیشود.
وی اظهار امیدواری کرد: معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری بتواند با ایفای نقش راهبردی، سازمانهای متقاضی را در تعریف و تبدیل نیازهای خود به طرحهای اجرایی یاری دهد تا امکان بهرهمندی از توان شرکتهای دانشبنیان فراهم شود.
