فیروزه نعیمی، روزنامه نگار:
در پی افزایش نگران‌کننده نمایش صحنه‌های مصرف دخانیات در سریال‌ها و تولیدات شبکه نمایش خانگی، وزارت بهداشت به‌ طور جدی وارد عمل شده و طرح گسترده‌ای را برای مقابله با این پدیده آغاز کرده است. این اقدام، با هدف کاهش میزان مصرف دخانیات و محافظت از سلامت عمومی، به‌ ویژه در میان نوجوانان و جوانان، در دستور کار وزارت بهداشت قرار گرفته است.
تشدید مقابله با نمایش دخانیات در آثار نمایشی
بهزاد ولی‌زاده، رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل و مبارزه با دخانیات وزارت بهداشت، با تأکید بر نقش مهم رسانه‌ها در فرهنگ‌سازی درباره مصرف دخانیات، یکی از نگرانی‌های اصلی را افزایش صحنه‌های استعمال دخانیات در سریال‌های شبکه نمایش خانگی دانست. او گفت: «متأسفانه در ماه‌های اخیر، روند استفاده و نمایش صحنه‌های مصرف دخانیات در تولیدات شبکه نمایش خانگی، سیر صعودی داشته است؛ به‌ ویژه در برخی سریال‌ها که مخاطبان جوان و نوجوان زیادی دارند و این موضوع باعث نگرانی جدی ما شده است.»
به گفته وی، این موضوع در شورای عالی انقلاب فرهنگی، دادستانی کل کشور و سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر(ساترا) در حال پیگیری است. او از تدوین برنامه‌های جدی و پیش‌بینی جرائم سنگین برای مقابله با تبلیغ غیر مستقیم محصولات دخانی در این آثار خبر داد و افزود: «بر اساس قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات، وزارت بهداشت مأموریت دارد با این موضوع مقابله کند.»
خلأ آماری و نیاز به مطالعات جدید
ولی‌زاده همچنین به خلأ آماری در زمینه مصرف سیگارهای نوپدید و الکترونیکی اشاره کرد و اظهار داشت: «از سال ۱۴۰۰ تاکنون، مطالعه ملی به‌روزرسانی‌ شده‌ای در این زمینه نداشته‌ایم. از معاونت بهداشت درخواست کرده‌ایم با همکاری مؤسسه ملی تحقیقات سلامت، دو مطالعه ملی در گروه سنی ۱۳ تا ۱۵ سال و بالای ۱۵ سال اجرا شود.»
او ادامه داد: «نتایج این مطالعات، اطلاعات ارزشمندی درباره شیوع مصرف دخانیات و میزان اثربخشی سیاست‌های کنترلی در اختیار تصمیم‌گیران قرار می‌دهد.»
آمارهای نگران‌کننده و رشد مصرف سیگاربین نوجوانان
ولی‌زاده با اشاره به نتایج آخرین مطالعه ملی در سال ۱۳۹۵ گفت: «۳.۴ درصد از نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله در کشور مصرف‌کننده سیگار و ۵.۷ درصد مصرف‌کننده قلیان بوده‌اند. این آمار نسبت به سال ۱۳۸۶ افزایش قابل توجهی داشته است؛ به‌ ویژه در میان دختران نوجوان که مصرف سیگار در این گروه سنی ۱۳۳ درصد رشد داشته است.»وی افزود: «در جمعیت بالای ۱۸ سال، مقایسه داده‌های سال ۱۴۰۰ با ۱۳۹۵ نشان می‌دهد که مصرف انواع محصولات دخانی در مردان ۳ درصد و در زنان ۱۱ درصد افزایش یافته است.»
سیاست‌گذاری برای مقابله با نمایش دخانیات
به گفته ولی‌زاده، وزارت بهداشت با همکاری ساترا در حال تدوین دستورالعمل‌هایی شفاف برای جلوگیری از نمایش صحنه‌های مصرف دخانیات در تولیدات شبکه نمایش خانگی است. او خاطرنشان کرد: «یکی از مهم‌ترین اقدامات، پیشنهاد تعیین بالاترین سطح جریمه برای هر ثانیه نمایش محصولات دخانی در آثار نمایشی است. این جریمه‌ها می‌تواند به‌ عنوان بازدارنده قوی عمل کند و تولیدکنندگان را ملزم کند که از نمایش این صحنه‌ها خودداری کنند.»وی افزود: «جلسات متعددی با مسئولان ساترا برگزار کرده‌ایم و معاون جدید این سازمان نیز حساسیت ویژه‌ای نسبت به این موضوع دارد.»
چالش‌های مالیاتی و ضرورت اصلاح قوانین
ولی‌زاده با انتقاد از ساختار ناکارآمد مالیات بر محصولات دخانی گفت: «مالیات فعلی به‌قدری پایین است که حتی با افزایش ۱۰ درصدی قیمت، مصرف‌کنندگان همچنان به مصرف ادامه می‌دهند. این در حالی است که بار اقتصادی مصرف دخانیات سالانه حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.» وی تصریح کرد: «ما در تلاش هستیم با همکاری مجلس و دستگاه‌های ذی‌ربط، نظام مالیاتی را به‌ گونه‌ای اصلاح کنیم که قیمت دخانیات افزایش یابد و مصرف کاهش پیدا کند.»
برنامه‌های فرهنگی و مقابله با نفوذ مواد دخانی
ولی‌زاده همچنین با اشاره به تلاش صنایع دخانی برای عادی‌سازی مصرف از طریق حمایت مالی یا تبلیغات پنهان در آثار نمایشی هشدار داد: «این موضوع می‌تواند باعث افزایش گرایش به مصرف دخانیات در نسل جوان شود. به همین دلیل، وزارت بهداشت با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی و دادستانی کل کشور، اقدامات قانونی و فرهنگی گسترده‌ای را برای مقابله با این پدیده آغاز کرده است.»
وی ادامه داد: «اقداماتی چون استانداردسازی بسته‌بندی، حذف عطر و طعم محصولات دخانی و برخورد با سیگارهای الکترونیکی قاچاق در دستور کار است. همچنین برای ساماندهی مراکز عرضه بدون مجوز محصولات دخانی، برنامه‌ریزی‌های جدی در حال انجام است.»
لزوم تدوین دستورالعمل‌های مشخص
ولی‌زاده در پایان خاطر نشان کرد: «یکی از ضعف‌های مهم در قوانین موجود، نبود ضمانت اجرایی کافی برای مقابله با نمایش دخانیات در آثار نمایشی است. وزارت بهداشت در تلاش است با همکاری ساترا، دستورالعمل‌های مشخص و قابل اجرا برای جلوگیری از نمایش مستقیم و غیرمستقیم دخانیات تدوین کند.»
ورود جدی وزارت بهداشت به موضوع نمایش دخانیات در شبکه نمایش خانگی، نشان‌ دهنده عزم جدی دولت در مقابله با این معضل است. با هماهنگی‌های صورت‌ گرفته میان نهادهای مسئول، به‌ نظر می‌رسد در آینده نزدیک شاهد کاهش جدی صحنه‌های دخانیات در سریال‌ها و تولیدات شبکه نمایش خانگی باشیم؛ اقدامی که می‌تواند گامی مهم در جهت حفظ سلامت عمومی و ارتقای سطح بهداشت جامعه باشد.