زهرا زارع، روزنامه نگار:
افزایش سرسام‌آور هزینه‌های تحصیل، به‌ویژه شهریه‌های مدارس غیردولتی، به یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌ها در سال‌های اخیر تبدیل شده است. این مسئله، نه تنها قدرت انتخاب را از بسیاری از خانواده‌ها سلب کرده و آن‌ها را ناگزیر به ثبت‌نام فرزندانشان در مدارسی با کیفیت پایین‌تر می‌سازد، بلکه به تشدید نابرابری‌های اجتماعی و آموزشی نیز دامن می‌زند. در این میان، فشار روانی ناشی از تأمین این هزینه‌ها، بار سنگینی بر دوش والدین تحمیل می‌کند و آرامش خانواده‌ها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. از این رو، بررسی راهکارهای مؤثر برای کاهش این فشار و تضمین دسترسی عادلانه به آموزش باکیفیت برای همه کودکان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ایجاد شفافیت در هزینه‌ها، حمایت‌های دولتی هدفمند، نظارت دقیق بر تعیین شهریه‌ها و تشویق به مشارکت اجتماعی، می‌توانند گام‌های مؤثری در جهت رفع این چالش و ایجاد نظام آموزشی عادلانه‌تر و کارآمدتر باشند.
شهریه؛ دغدغه فصلی خانواده‌ها در آستانه سال تحصیلی جدید
با نزدیک شدن به فصل ثبت‌نام دانش‌آموزان برای سال تحصیلی جدید، موضوع شهریه مدارس، به‌ویژه در مدارس غیردولتی و خصوصی، بار دیگر به یکی از چالش‌های اصلی خانواده‌ها تبدیل شده است. افزایش هزینه‌های زندگی و تورم، مدارس را به سمت افزایش شهریه‌ها سوق داده است؛ اقدامی که اگرچه برای حفظ کیفیت و ارائه خدمات بهتر ضروری به نظر می‌رسد، اما بار سنگینی را بر دوش خانواده‌ها، خصوصاً اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه می‌گذارد.
ریشه‌های افزایش شهریه و اثرات آن بر خانواده‌ها
افزایش شهریه‌ها دلایل متعددی دارد. هزینه‌های جاری مدارس شامل حقوق معلمان و کادر آموزشی، هزینه‌های نگهداری و تجهیز ساختمان‌ها، به‌روزرسانی امکانات آموزشی و رفاهی، و همچنین لزوم رقابت با سایر مدارس برای جذب دانش‌آموز، همگی در تعیین نرخ شهریه نقش دارند. با این حال، وقتی این افزایش‌ها با درآمد ثابت یا کاهشی خانواده‌ها همخوانی نداشته باشد، مشکل‌ساز می‌شود. بسیاری از والدین در دوراهی انتخاب بین مدرسه دولتی و غیردولتی باکیفیت‌تر، با نگرانی‌های جدی روبرو هستند. این وضعیت می‌تواند منجر می شودکه برخی خانواده‌ها به دلیل ناتوانی در پرداخت شهریه‌های بالا، مجبور به انتخاب مدارسی می شوند که با انتظارات و نیازهای آموزشی فرزندانشان همخوانی ندارد.همچنین دسترسی به آموزش باکیفیت، که تا حدی با میزان شهریه گره خورده است، می‌تواند به تشدید نابرابری‌های اجتماعی و آموزشی منجر شودودرکنار آن نگرانی از تأمین هزینه‌ها و یافتن بهترین گزینه آموزشی برای فرزند، استرس قابل توجهی را به والدین تحمیل می‌کند.این موضوع باعث می‌شود که تفاوت بین بچه‌هایی که خانواده‌هایشان پول بیشتری دارند و بچه‌هایی که ندارند، در زمینه آموزش بیشتر و بیشتر شود. بچه‌هایی که در مدارس گران‌تر با امکانات بهتر درس می‌خوانند، ممکن است فرصت‌های بیشتری برای یادگیری، فعالیت‌های فوق برنامه و ارتباط با افراد موفق داشته باشند. در مقابل، بچه‌هایی که به دلیل مشکلات مالی در مدارس با امکانات کمتر تحصیل می‌کنند، ممکن است این فرصت‌ها را از دست بدهند. این شکاف می‌تواند در آینده تحصیلی و شغلی آن‌ها تأثیر بگذارد و باعث شود که نابرابری‌های اجتماعی از نسلی به نسل دیگر منتقل شود.
چالش‌های پیش روی مدارس و ضرورت تعادل
مدارس غیردولتی نیز با چالش‌هایی روبرو هستند. افزایش هزینه‌ها بدون افزایش متناسب شهریه، می‌تواند کیفیت خدمات را تحت تأثیر قرار دهد و حتی بقای مدرسه را به خطر بیندازد. از این رو، یافتن تعادلی بین تأمین هزینه‌های مدرسه و توان پرداخت خانواده‌ها امری حیاتی است. برخی کارشناسان مخالف فعالیت مدارس غیردولتی و اعلام میزان شهریه‌های بالا هستند و وجود چنین رویه‌ای را موجب ایجاد احساس ناخوشایند دانش‌آموزان مدارس دولتی نسبت به استعدادها و توانایی‌های خودشان می‌دانند.
امان‌الله قرائی‌مقدم، جامعه‌شناس معنقد است ، دولت باید زمینه‌های کافی برای تحصیل کم‌هزینه را در جامعه فراهم کند و پرداخت چنین شهریه‌هایی نه‌تنها منجر به تربیت افراد نخبه نخواهد شد بلکه موجب سرخورده شدن اقشار مستعد اما کم‌درآمد جامعه می‌شود.
به اعتقاداین جامعه شناس ،دانش‌آموزان توانمند و باهوشی در مدارس دولتی تحصیل می‌کنند اما برخی از آنها فقط به این خاطر که توان مالی برای ثبت‌‌نام در مدارس غیردولتی را ندارند، دچار نگرش منفی نسبت به خودشان و خانواده‌شان شده‌اند.
قرائی‌مقدم ادامه داد: انتظار می‌رود دولت، حمایت‌های کافی از معلمان و دانش‌آموزان مدارس دولتی، بویژه در مناطق محروم شود و این حمایت‌ها باید هم معنوی و هم مادی باشد.
با این حال،احمد محمودزاده رئیس سازمان مدارس غیردولتی و مشارکت‌های مردمی وزارت آموزش ‌و ‌پرورش معتقد به تحقق عدالت آموزشی با فعالیت مدارس غیردولتی است.
وی اذعان داشت:مدارس غیرانتفاعی به عدالت آموزشی کمک قابل توجهی کرده‌اند و بار بزرگی را از دوش آموزش ‌و‌ پرورش بر داشنه اند، بنابراین باید در برنامه‌ریزی‌های خودمان به این مدارس توجه کنیم و حضور پررنگ‌تری از نظر پرورشی و تربیتی در آنها داشته باشیم.
وی در ادامه اشاره کرد:از آنجا که مأموریت آموزش‌ و‌ پرورش سنگین است و نگاه به این مأموریت با توجه به سند تحول بنیادین و اسناد بالادستی باید به گونه‌ای باشد که فرزندانی در تراز انقلاب اسلامی تربیت شوند.