بهار- خشک شدن دریاچه ارومیه و رسیدن آن به نقطه بحرانی سبب شده تا هر دستگاهی، دیگری را مقصر وضعیت ایجاد شده بداند، برخی توسعه کشاورزی را مقصر ۱۰۰ درصدی خشکی این دریاچه می دانند و در مقابل عده ای دیگر عدم نظارت بر حفر چاه های غیرمجاز و بهره برداری بی رویه از منابع آبی را زمینه ساز بروز آن عنوان می کنند.
به گزارش بهار از ایرنا، در حالی دریاچه ارومیه به دلیل توسعه کشاورزی، برداشت بی رویه آبهای زیرزمینی، ایجاد چاه های غیرمجاز و برداشت آب از سرچشمه رودهای واریزی به این دریاچه در استان های آذربایجان غربی و شرقی طی دو دهه اخیر دچار بحران شده است که ورود دستگاه های دیگر همچون وزارت راه برای اقدامات عمرانی همچون ساخت پل و سد و در عین حال عدم ورود به موقع وزارت نیرو به عنوان حکمران آب در کشور در جلوگیری از برداشت بی رویه آب در این مناطق و مسلوب المنفعه کردن چاه های غیرمجاز بی تاثیر نبوده است.
دریاچه ارومیه دومین دریاچه شور بزرگ جهان و بزرگ‌ترین دریاچه آب شور ایران است که در شمال‌غرب کشور بین استان‌های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی قرار دارد. این دریاچه در گذشته به عنوان یکی از بزرگ‌ترین اکوسیستم‌های آبی ایران شناخته می‌شد و زیستگاه گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری بود.
دریاچه ارومیه از دهه ۱۳۷۰ با کاهش شدید آب روبرو شد که علت‌ اصلی آن خشکسالی‌ های پی در پی، برداشت بی‌رویه منابع آب زیرزمینی، توسعه بی‌رویه کشاورزی، حفر چاه‌های غیرمجاز و ضعف مدیریت منابع آب بوده است.
حال خشک شدن دریاچه ارومیه موجب افزایش ریزگردها، ایجاد طوفان‌های نمکی، تخریب زیستگاه‌های طبیعی و تهدید گونه‌های بومی و مهاجر شده است. این موضوع علاوه بر آسیب به اکوسیستم، سلامت مردم منطقه را نیز تحت تاثیر قرار داده و مشکلات اقتصادی متعددی به ویژه برای کشاورزان و دامداران ایجاد کرده است.
خشک شدن دریاچه ارومیه ناشی از مدیریت غلط آب و کشاورزی
در همین راستا اخیرا عیسی بزرگ زاده سخنگوی صنعت آب روند گذشته احیای دریاچه ارمیه را شکست خورده عنوان کرد و گفت: دریاچه ارومیه تبدیل به نمونه کلاسیک مدیریت غلط آب و کشاورزی در کشور شد، بنابراین احیای این دریاچه نیازمند اراده جدی است.وی علت اصلی این شکست را عدم کاهش ۴۰ درصدی سطح زیرکشت بخش کشاورزی در این محدوده دانست و افزود: مجموعه اقدام های پر هزینه ای که طی این سال ها برای احیای دریاچه صورت گرفته جواب نداده و وضعیت آن همچنان ناهنجار است.وی با تاکید براینکه سطح زیر کشت در اطراف دریاچه در حال افزایش است و این موضوع احیا را غیر ممکن می سازد، اظهار داشت: باید زمین های کشاورزی کم‌ بهره‌ور و دوره بلندمدت مصرف آب در اطراف دریاچه حذف شود.
سخنگوی صنعت آب گفت: برای احیای دریاچه باید معیشت جایگزین برای کشاورزان منطقه در نظر گرفته شود و بدون معیشت جایگزین احیا ممکن نیست. وی معتقد است با حذف اراضی کم بهره ور ۴۷۰ میلیون متر مکعب آب در دریاچه ذخیره خواهد شد.
محمدرضا عارف معاون اول رئیس‌جمهوری که ریاست کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه را بر عهده دارد، بر این باور است که احیای این دریاچه یک مسئله ملی است که با عزم ملی و نه نگاه بخشی‌نگری و منطقه‌ای محقق می شود و در این مسیر راهی جز اجماع نخبگانی، بهره‌گیری از نظرات دانشگاهیان و ورود تشکل های مردمی و محیط زیستی نداریم.
عارف با اشاره به تبعات خشکی این دریاچه در کوتاه مدت برای زمین‌های حاصل‌خیز شمال‌غرب کشور و همچنین سایر استان‌ها با توجه به مسیر وزش باد، تغییر اقلیم،‌ برداشت بی رویه آب بالادست و پایین‌دست سدها و مخازن آبی حوضه آبریز دریاچه، توسعه بی‌رویه زمین‌های کشاورزی و حفر چاه‌های غیرمجاز را از مهمترین عوامل دامن زدن به خشکی دریاچه ارومیه برشمرد و بیان کرد: اصلاح الگوی کشت،‌ برخورد با حفر چاه‌های غیرقانونی،‌ جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز و بهره‌گیری از توانایی‌های تشکل‌های مردمی از مهمترین راه‌حل‌های مهم و کوتاه‌مدت در نجات دریاچه ارومیه است.
وی با اشاره به تغییر اقلیم و کاهش ۳۲ درصدی بارش در کشور از متوسط بلند مدت ۲۴۸ میلیمتر به ۱۵۲ میلیمتر در سال آبی گذشته، افزود: با توجه به آخرین گزارش‌های سازمان هواشناسی، میزان بارش در حوضه‌های آبریز از میانگین سال‌های قبل پایین‌تر است و نگرانی‌هایی نیز در خصوص مخازن آبی سدهای منطقه وجود دارد که باید با توجه به چنین شرایطی اقدامات متناسب در نجات دریاچه ارومیه اتخاذ شود.
معاون اول رئیس‌جمهور، برداشت بی‌رویه آب از سدها و همچنین توسعه زمین‌های کشاورزی را از دیگر عوامل مهم خشکی این دریاچه دانست و گفت: با وجود همه اقدامات برداشت‌های بی‌رویه ادامه دارد و با وجود مسدود سازی چاه‌های غیرمجاز، چاه‌های جدیدی حفر می‌شود که باید نظارت‌ها و برخوردهای لازم برای اجرای مصوبات این کارگروه در این زمینه افزایش یابد.وی با تاکید بر اینکه احیاء و زنده ماندن دریاچه ارومیه مهمترین مسئله کشور است، گفت: وزارت جهاد کشاورزی اصلاح الگوی کشت در منطقه حوضه آبریز این دریاچه را به طور جدی پیگیری کند و استانداران نیز با قاطعیت اجرا کنند.
عارف افزود: مصوبات کارگروه علمی دریاچه ارومیه زمانی اجرا می‌شود که به یک اجماع ملی برسیم و هنوز عده‌ای در خصوص خشکی دریاچه ارومیه توجیه نیستند و همچنین عوامل دولتی و انسانی را به دلیل برخی اقدامات اشتباه مقصر می‌دانند تا جایی که طبق برخی گزارش‌ها حتی پل احداث شده روی این دریاچه در خشکی چشمه‌های اطراف موثر بوده است.

وی با تاکید بر اینکه مسئله حیاتی کشور و منطقه نجات دریاچه ارومیه است، اظهار داشت: باید اصلاح الگوی کشت و برخورد با چاه های غیرقانونی با جدیت دنبال شود و گزارش‌ها نشان می‌دهد که ۱.۵ برابر چاه‌های مسدودی، چاه‌های جدیدی حفر شده است.