اعظم محمودآبادی- خشکسالی های مداوم،خشک شدن هامون در سیستان،افزایش دمای هوا، تغییر اقلیم و تغییر زمان و نوع بارش ها باعث شده خراسان جنوبی به جمع پنج استان اول غبارخیز کشور بپیوندد،که با توجه به سرعت بیابانی شدن استان و اعتبارات قطره چکانی در زمینه مقابله با بیابانزایی دیگر به گَرد ریزگردها نمی رسیم.
وزش بادهای شدید در شرق کشور و خیزش گرد و خاک در سال جاری آسمان خراسان جنوبی را در بسیاری از روزها غبارآلود کرد تا جایی که طی سه روز از هفته آخر تیر ماه حدود 800 نفر به دلیل مشکلات تنفسی به بیمارستان های استان مراجعه کردند،و این در حالی است که بیش از یک سوم مساحت استان جزو کانونهای داخلی گرد و غبار محسوب میشود.
براساس مطالعاتی که چند سال قبل انجام شد سالانه بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان در بخشهای منابع زیستی، اقتصادی و زیرساختی خسارت گرد و غبار برآورد شده که بیشتر در بخش کشاورزی، بهداشت و سلامت، جاده و تاسیسات برق است.
براساس آمار ۳۰ تا ۳۵ درصد گرد و غبار موجود در استان خراسان جنوبی منشاء داخلی دارد و ۶۰ تا ۷۰ درصد گرد و غبارها دارای منشاء خارجی و از کشورهای همسایه است.
دبیر ستاد ملی مقابله با گرد و غبار اردیبهشت امسال در وبینار «آیندهپژوهشی برنامههای حفاظت و احیای دریاچهها و تالابهای کشور» با بیان اینکه ۲۳ استان کشور دارای کانون گرد و غبار هستند گفت: به ترتیب ۶ استان خراسان جنوبی، کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، خوزستان و هرمزگان ۸۵ درصد غبارخیزی کشور را دارند.
علیمحمد طهماسبی بیرگانی افزود: خراسان جنوبی با ۶ میلیون هکتار غبارخیزی در صدر جدول مناطق گرد و غبار قرار دارد و بالاترین میزان غبارخیزی در این استان در مرز ایران و افغانستان در «یزدانآباد» است.
روزهای گرد و غباری 2 برابر شد
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی از افزایش ۲ برابری روزهای گرد و غباری از ابتدای سال جاری تاکنون نسبت به بلندمدت خبر داد و گفت: در چهار ماه امسال به طور میانگین در شهرستانهای استان ۲۷ روز گرد و غباری به ثبت رسیده که این مقدار در مدت مشابه سال گذشته ۳۷ روز و در بلندمدت ۱۴ روز بوده است.
علیرضا خندانرو افزود: میانگین تعداد روزهای گرد و غباری استان نسبت به سال گذشته به طور میانگین ۱۰ روز کاهش دارد اما نسبت به بلندمدت حدود ۱۰۰ درصد افزایش دارد.
وی با بیان اینکه از ابتدای امسال بیشترین تعداد روزهای غبارآلود استان با ۷۰ روز در حاجی آباد زیرکوه به ثبت رسیده است گفت: تعداد روزهای گرد و غباری این شهرستان در مدت مشابه سال گذشته ۶۳ روز و در بلندمدت ۱۹ روز بوده است.
مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی اظهار داشت: بیرجند هم از ابتدای امسال ۲۳ روز گرد و غباری داشته که این عدد در مدت مشابه سال قبل ۴۰ روز و در بلندمدت ۱۲ روز بوده است.
وی به وضعیت بارشها در استان اشاره کرد و افزود: میانگین بارش ایستگاههای مراکز شهرستانها از اول سال زراعی جاری (مهر ۱۴۰۱) ۹۷.۱ میلیمتر بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۱ درصد کاهش داشته است.
این آمار نسبت به شرایط نرمال حدود ۲۵ درصد کاهش را نشان میدهد.
غبار قره قوم در حلقوم خراسان جنوبی
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی نیز گفته خشکسالیهای متمادی باعث ایجاد چشمههای تولید گرد و غبار در استان شده و مراتع خشک شده نیز در افزایش ریزگردها اثرگذار است.
محمد یوسفی با تاکید بر اینکه پوشش گیاهی عامل تثبیت کننده خاک و ریزگردهاست عنوان کرد: فعالیتترین کانونهای بحرانی شامل ریگ بشرویه، حلوان طبس، سهل آباد نهبندان، سه قلعه سرایان و شاهرخت زیرکوه است که در تولید گرد و غبار سهم بیشتری دارند.
وی با اشاره به اینکه وزش باد در خراسان جنوبی فصل بهار و تابستان از سمت شرق و شمال است گفت: بر همین اساس بادهای ۱۲۰ روزه عامل مهم تولید گرد و غبار بوده و توفانی که در حال حاضر استان را درگیر کرده از صحرای قره قوم ترکمنستان شروع و مرز خراسان رضوی را رد کرده و وارد خراسان جنوبی شده است.
یوسفی گفت: علاوه بر منشاء خارجی، وجود ۲ میلیون و ۱۰۰ هکتار کانونهای بحران فرسایش بادی در تولید گرد و غبار اثرگذار است اما منشاء اصلی گرد و غبار اخیر خارجی بوده و کانونهای داخلی استان بر تشدید پدیده اثر داشته است.
پیشی گرفتن فرسایش بادی از برنامههای مقابلهای
اما به عقیده مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی برای سازگاری و مقابله با ریزگردها باید علاوه بر چاره اندیشیهای درون استانی به دنبال راهکارهای ملی نیز باشیم.
علیرضا نصرآبادی مجاورت با ۲ کویر بزرگ و تحمیل ۲۲ سال خشکسالی در کنار کاهش بارندگی را از عوامل موثر بر فقر پوشش گیاهی و توسعه کانونهای بحرانی فرسایش بادی استان دانست که از یک میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار در گذشته اکنون به ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار هکتار رسیده و تعداد کانونهای فرسایش بادی از ۲۸ به ۳۲ مورد افزایش یافته است.
وی گفت: از این حجم کانون بحرانی فقط در وسعت ۳۰۰ هزار هکتار توانستهایم طرحهای مقابلهای اجرا کنیم که متناسب با اعتبارات تخصیص یافته بوده لذا برای تکمیل طرحها نیازمند اعتبارات بیشتر آن هم در سطح ملی هستیم.
آنچه در حال کور و خفه کردن مردم خراسان است تا چند سال قبل فقط متعلق به سیستان بود،انگار گرد و غبار از بی توجهی مسئولان به مسائل زیست محیطی استفاده و تصمیم گرفته تا خود را به تهران برساند،دور از ذهن نیست که تهرانی ها تا سالی دیگر علاوه بر دود سوخت های غیر استاندار گرد و غبار را نیز تحمل کنند.
