رشد عجیب درآمدهای مالیاتی در لایحه بودجه سال آینده، واقعا نگران کننده است
در دنیا بیش از ۸۰ درصد بودجه دولتها از مالیات است و مالیات، سهم بسیار مهمی را در بودجه دولتها دارد. ولی نکته اینجاست که در دنیا وقتی مالیات پرداخت میشود، دولت باید گزارش عملکرد مصرف مالیات را بدهد. در عین حال، بهرهوری و کارآمدی نظام اداری بالاست. یعنی وقتی مالیات به دولت میدهید، خیالتان راحت است که یک نظام اداری چابک و کارآمد با بهرهوری بالا وجود دارد و به همین دلیل، مالیاتهای پرداختی، سوخت نمیشود. در کنار اینها، فساد، اختلاس و رانت در سیستم اداری وجود ندارد و هر مالیاتی که پرداخت میشود، مردم میدانند به صورت شفاف و کارآمد هزینه خواهد شد. بر این اساس، مردم وقتی مالیات میدهند، از سه زاویه خیالشان راحت است و اتفاقا میل و انگیزه به پرداخت مالیات هم وجود دارد.
حالا بسیار فرق است بین اینکه شما مالیات پرداخت کنید و نگران باشید که این مالیات شما ممکن است با فساد از بین رود، یا به صورت غیربهرهور در یک نظام غیربهرهور و غیرکارآمد هزینه شود. این مساله در کشورهایی که نظام مالیاتی سختگیرانه دارد، رعایت شده است.
مساله دوم این است که در کشورهایی که نسبت مالیات به تولید، اعداد بالایی است، دولت متقابل این مالیات، خدمات ویژهای ارائه میدهد. مثلا در کشورهای اسکاندیناوی، خدمات آموزشی، بهداشتی، نگهداری از سالمندان، تامین دارو و بسیاری از خدمات مبتنی بر دولت رفاه ارائه میشود. یعنی میدانید که وقتی مالیات میدهید، دولت با این مالیات، خدمات باکیفیت و با پوشش کامل ارائه میدهد. پس به راحتی در این کشورها، مردم مالیات با نرخهای بالا میدهند، ولی دولت در مقابل آن، خدمات بسیار ممتاز و ویژهای میدهد.
موضوع سوم، هزینهکرد مالیاتها است. واقعیت این است که وقتی دولت، نسبتها و پایههای مالیاتی را گسترش میدهد، مردم خواستار این هستند که دولت گزارشی از هزینهکرد مالیاتها بدهد.
در دنیا این سه مساله را حل کردهاند؛ این در حالی است که در کشور ما اتفاق دیگری میافتد. من در حال حاضر واژگانی مثل داروغه ناتینگهام را میشنوم. دلیل این حرفها این است که دولتهای ما غیربهرهور هستند، یعنی بهرهوری منفی یا پایین دارند. در عین حال، دولتها غیرشفاف هستند و فساد و ناکارآمدی حاکم است.
دولت هم در مقابل دریافت مالیاتها، خدمات خاصی به مردم ارائه نمیدهد. هزینهکرد درآمدهای مالیاتی هم به طور شفاف به مردم گفته نشده است. به همین دلیل، وقتی در چنین فضایی زندگی میکنید و نسبتها و پایههای مالیاتی گسترش پیدا میکند، به تبع مردم میگویند ما داریم انواع مختلف مالیاتها را پرداخت میکنیم، ولی نمیدانیم این مالیات کجا هزینه میشود؛ ما که عایدی از این درآمد مالیاتی ندیدیم. یعنی نه دولت خدمات برجستهای در مقابل مالیاتها داده است و نه متوجه شدیم کجا هزینه میشود. دولت هم غیربهرهور است؛ یعنی هر چه پول میدهیم، در آنجا حیف و میل میشود.
دولت باید به این موضوع آگاه باشد. نمیشود که یکطرفه نظام مالیاتی را سنگین کرد. هر اقدام دولت باید دوطرفه باشد. یعنی یک طرف، ابزارهای اقتصادی است و یک طرف، جلب رضایت یا آگاهسازی مردم است.
این مسایل، یک نارضایتی در درون مردم ایجاد میکند و مدام این سوالها را خواهند پرسید.
در لایحه بودجه ۱۴۰۳، دولت به سمت مالیاتها حرکت کرده ، افزایش درآمدهای مالیاتی غیر اصولی نیست ولی یک الزامات و مقدماتی وجود دارد؛ بیمحابا و بدون کارکارشناسی و توجیه و کسب رضایت مردم که نمیشود سراغ مالیاتها رفت.
بر همین اساس است که واژگانی مثل داروغه ناتینگهام و امثال آن در فضای رسانه مطرح میشود.
