زهرا زارع
فعالیت و ارائه خدمات روانشناسی به مردم جامعه، مسئله حساس و پرچالشی است؛ خدماتی که اگر به طور صحیح و در راستای رفع مشکلات افراد ارائه شود میتواند جامعه را به مسیر درست هدایت کند، در غیر این صورت جامعه به بیراهه کشیده میشود. اما در دنیای مدرنی که فضای مجازی با دنیای واقعی رقابت تنگاتنگی پیدا کرده شاهد بروز چالش هایی در زمینه روانشناسی هستیم؛ افرادی که تحت عنوان روانشناس در فضای مجازی به مراجعهکنندگان خود مشاوره میدهند. اما به راستی چند نفر از این روانشناسان نه در دنیای مجازی بلکه در واقعیت «روانشناس» هستند؟
این روزها، کمتر کسی هست که گوشی تلفن همراهش به اینترنت متصل نشود و با فضای مجازی در ارتباط نباشد.
دنیایی که بخش زیادی از روزمرگی های همه را پر کرده و نقش تعیین کننده ای در الگوهای انسان ها بازی می کند. در گذشته که اینترنت به این شدت در زندگی ها رسوخ نکرده بود، دغدغه بسیاری از افراد تحصیلکرده جامعه، انتقال اطلاعات و مفاهیم به خانواده ها بود و مشکل این بود که چطور اطلاعات لازم برای زندگی خوب را به گوش خانواده ها برسانند. به نوعی در سالهای گذشته مشکل خانواده ها نداشتن اطلاعات بود. حالا، اما وضع تغییر کرده و فقط با چندبار لمس کردن صفحه تلفن همراه به صورت گسترده در اختیار همه اعضای خانواده از بزرگ گرفته تا نوجوان و حتی کودکان قرار دارد، اما چیزی که در این میان کم است صحت و کیفیت اطلاعات است. با توجه به اینکه هیچ نظارت و سنجش کیفیتی بر اطلاعات در دسترس ما وجود ندارد، به همین جهت هم انواع و اقسام روش های مدیریت و خانه داری و فرزندپروری و همسرداری و آشپزی و سلامتی و… به فاصله چند لمس صفحه در اختیار همگان قرار می گیرد.
عدم نظارت صحیح بر فضای مجازی باعث شده تا بسیاری از سودجویان به اسم روانشناس برای مشکلات مخاطبان صفحه اینستاگرام خود راه حل ارائه دهند و این در حالی است که نه تنها مشکل او را حل نمی کنند بلکه با ارائه راهکارهای غیرعلمی و نادرست باعث فروپاشی برخی از خانواده ها نیز می شوند.
این روانشناسان تقلبی که فقط به دنبال افزایش تعداد دنبال کنندگان صفحات شان هستند و تمام تلاششان را می کنند تا لایک بیشتری بگیرند، سرنوشت مخاطبان خود را به بازی گرفته و مشکلات مردم را سوژهای برای رسیدن به اهدافشان کرده اند.
صلاحیت مجوز
صفحه های غیرقانونی بسیاری تحت عنوان مشاوره های روانشناسی در فضاهای مجازی مانند «اینستاگرام» در فعالیت هستند، اما مردم باید از نوع مدرک و مجوز افرادی که در جایگاه روانشناسی در فضای مجازی مشاوره میدهند، آگاه باشند.
بازرس انجمن روانشناسی ایران، با بیان این مطلب گفت: سازمان نظام روانشناسی و سازمان بهزیستی تنها مراکزی هستند که در زمینه مشاوره و روانشناختی فعالیت می کنند و می توانند به افراد دارای صلاحیت مجوز دهند.
دکتر حمید پورشریفی، با بیان اینکه افرادی که از روانشناسان فاقد صلاحیت مشاوره و خدمات دریافت می کنند از نظر روحی و روانی صدمه می خورند، می افزاید: خدمت و فعالیت در زمینه روانشناسی باید با رعایت نکات بسیار ظریف و حساسی انجام شود، افرادی که در زمینه روانشناسی تخصص ندارند بی شک آسیب های روانی بسیاری را به جامعه وارد میکنند اما به دلیل این آسیب ها فیزیکی نیست چندان مورد توجه قرار نگرفته؛ آسیب هایی که گاهی عزت و اعتماد به نفس افراد را خدشه دار می کند و گاهی نوع نگاه افراد را نسبت به رابطه ها و افراد دیگر جامعه تحت تاثیر قرار می دهد.
به گفته بازرس انجمن روانشناسی ایران اسامی همه مراکز دارای مجوز، از سازمان نظام روانشناسی در سایت این سازمان ثبت شده است. همچنین افرادی که به روانشناسان فضای مجازی مراجعه می کنند باید از مجوز فعالیت و پروانه روانشناس مورد نظر اطمینان داشته باشند و اگر روانشناسی دارای این امتیازها نباشد تحت هیچ شرایطی قابل اعتماد نیست.
جامعه سطحی
از سوی دیگر، برخی کارشناسان معتقدند که اگر جامعه سطحی و گذرا شده باشد، شهروندانش براحتی قربانی سودجویان می شوند.
یک جامعه شناس در همین زمینه معتقد است نوع دید جامعه سطحی و گذرا شده و روش درست تحقیق کردن را کمتر شخصی می داند.
به اعتقاد او این امر باعث شده خیلی ها بدون تحقیق به دنبال هر شخصی که اکنون اینفلوئنسر است بروند و سفره دلشان را برایش باز کنند و از مسائلی دم بزنند که خیلی زود از مطرح کردنشان پشیمان خواهند شد.
به گفته غفور شیخی، نهادهای آموزشی کشور ضعیف عمل می کنند به همین دلیل ذائقه فرهنگی مردم تنزل پیدا کرده و افراد سودجو با توسل به روشهای تبلیغاتی به آسانی مورد توجه مخاطبان قرار می گیرند.
شیخی نکته دیگری را در موفق نبودن مراکز مشاوره در جلب اعتماد مردم می داند و می گوید رواج فرهنگ دورویی نیز در جامعه به این آشفته بازار دامن میزند، چون مردم چیزهایی می گویند که به آن اعتقادی ندارند به همین خاطر از بیان نظر و احوال شخصی شان می ترسند این افراد در فضای مجازی چیزهایی می گویند که در دنیای واقعی از آن حذر دارند.
